بر اساس تئوری اسلامی اخلاق هر فرد میتواند معلول مزاچ آن فرد و طبعی که درآن شخص غلبه کرده باشد .
صاحب هر مزاجی اخلاق خاص خودش را دارد و با شناخت مزاجها میشود به اخلاق افراد پی برد و همچنین برعکس می توان از اخلاق اشخاص به مزاج آنها پی برد ، بلکه بالاتر از این میتوان از راه اصلاح مزاج اخلاق فرد را اصلاح کرد بلکه از این راه میتوان اخلاق توده ی مردم را اصلاح کرد و از این راه میتوان یک تحول بزرگی رقم زد و ناهنجاری های اجتماع را درمان کرد .
و اما اخلاق هر مزاج
افراد دموی که غلبه ی دم دارند افراد تنبل و کسل با میل زیاد به خواب که مرتب خمیازه می کشند و از هم کشیدگی دارند(کش و قوس دادن)
علاوه بر این زن دوست هستند و میل شدیدی به خانم ها و همچنین دیگر لذتها دارند .
میل به گناه و انواع شهوتها را دارند ، خلاصه شهوت ران هستند .
پس برای رفع میل به حرام و انواع شهوت در این افراد بایستی غلبه ی دم را مهار کرد و به این شکل می توان جلوی انواع گناه و شهوت رانی گرفت .
باید دانست که اینچنین افراد این کارها به اقتضای مزاجشان است و دست خودشان نیست ولی در هر حال میتوانند جلوی خودشان را بگیرند و سلب اختیار نمی شوند .
و اما افراد صفراوی اینها به اقتضای طبعشان تند و عصبانی هستند و در خودشان به سر میبرند گاهی با خودشان حرف میزنند و مبتلی به سبک عقلی و حتی کم عقلی میشوند ، کارهای سفیهانه انجام می دهند و شیطنت می کنند .
تجبر و تکبر می ورزند ، مخالفت و لجبازی می کنند ، عجول و پر شتابند و همیشه دلشوره و استرس دارند و انسانهایی سر به هوا هستند.
اینها هم در دست خودشان نیست این اخلاق و رفتار مقتضای طبعشان است .
و اما افراد سوداوی ترس ، وسواس و تردید زیادی دارند و ممکن است به افسردگی هم دچار شوند ولی در عین حال حکمت ، وقار و سنگینی بر آنها غلبه میکند و اهل موعظه و معرفت و درایت هستند.
رعایت نظم در همه ی امور میکنند ، تیز بین و عاقبت اندیشند و نظرهای صایب و درست دارند و در کارها عجله وشتاب نمی کنند .
این هم به مقتضای طبعشان است .
و اما افراد بلغمی اینها فراموش کار هستند و زیاد اشتباه میکنند .
افرادی بی خیال ، آرام خوش خلق و نرم خو که زیادی تواضع میکنند وخم و راست میشوند ، اختلال خواب دارند و در حضور جمع میخوابند و بر عکس شب خواب ندارند .
این هم به مقتضای طبعشان است .